هنر برای همه
بیانیه هنری چیست و چطور نوشته می شود؟
عموما هنرمندان به دو نوع بیانیه نیاز دارند:
۱-بیانیه یا فلسفه کلی هنرمند
به بیان ساده، بیانیه هنرمند معرفی کوتاه او به عنوان یک هنرمند می‌باشد. بیانیه هنرمند چیستی، چگونگی و چرایی هنر او را از منظر خودش بیان می‌کند و در حقیقت شناسنامه‌ی هنری وی به زبان نوشتاری است. بیانیه یا استیتمنت به هنرمند کمک می‌کند تا به شیوه‌ای مؤثر تفکر و یا انگیزه‌‌ی خلق اثر را به مخاطب منتقل کند؛ اینکه چرا هنر خاصی مثلا نقاشی یا عکس یا مجسمه را انتخاب کرده است و چرا از ابزار و تکنیک و مواد خاصی بهره جسته است. بطور کلی از چه الهام می گیرد و تحت تاثیر چه هنرمندان و یا مکاتب فکری و هنری است. همچنین، یک بیانیه قوی، ارتباط بین هنرمند و آثارش را به نمایش می گذارد و ایده‌های اصلی و ضروری که برای کمک به درک بیننده به کار می‌روند را نیز شامل می‌شود. بیانیه هنرمند به نوعی بیانگر جهان‌بینی و فلسفه کلی او به عنوان یک هنرمند است و در صفحه‌ی نخست سایت او و یا مثلا در ابتدا یا انتهای پورتفولیوی هنری و برای معرفی او مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۲- بیانیه‌‌ی مجموعه
بیانیه مجموعه، دیدگاه و خط فکری هنرمند را (که به گونه‌ای در امتداد بیانیه هنری او قرار می‌گیرد) برای یک مجموعه خاص از آثارش بیان می‌کند. اینکه چرا از این ابزار، رسانه‌ها و تکنیک‌ها استفاده کرده است و چگونه این مجموعه فلسفه‌ی کلی هنری او را انعکاس می‌دهد. بیانیه مجموعه معمولا در ابتدای کاتالوگ مجموعه و برای معرفی آن بطور جداگانه در کاتالوگ هر نمایشگاه و در مرحله‌ی بعد در پورتفولیوی هنرمند مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نوشتن بیانیه هنری برای هنرمندان اغلب بسیار مشکل است چرا که هنرمندان ذهنی تصویر محور دارند و بازی با کلمات و نوشتار غالباً برایشان سخت و طاقت فرسا است. بیشتر هنرمندان معتقدند که نوشتن استیتمنت کار یک نویسنده است و هنرمند انتظار دارد که احساسات و درونیات و هدف خود در خلق اثر هنرى را به زبان بصرى و نه نوشتاری بیان کند و ترجیح می‌دهند که آثار خود گویا باشند و گلایه می کنند که مایل نیستند خط فکری به مخاطب بدهند.
اما در حقیقت مردم در نهایت برداشت خودشان را از کار هنرمندخواهند داشت و با مطالعه استیتمنت که درباره حقیقت اثر و معرفى هنر اوست میان این دو تمایز و تشابه و ارتباطی قائل می‌شوند که این امر فرآیند مشاهده و تحلیل آثار را به مراتب جذاب‌تر می‌کند. استیتمنت دستورالعمل آموزشى براى توضیح چگونه‌دیدن، درک‌کردن و ارتباط برقرار‌کردن با اثر نیست. تکرار آنچه تصویر بازگو می‌کند نیست، در واقع حرف‌هایی‌ست که اثر نمی‌تواند بازگو کند. بازدیدکنندگانى که با اثر هنرى ارتباط برقرار می‌کنند و مى خواهند بیشتر درباره آن بدانند در صورت عدم حضور یا عدم امکان صحبت با هنرمند می توانند با مطالعه بیانیه وی بخشی از سوالات خود را پاسخ داده و جایی که خود هنرمند غایب است،در حقیقت بیانیه به جای وی این کار را انجام می دهد و به فرآیند یکپارچگی و ارائه‌ی هر چه بهتر اثر کمک شایانی می‌کند. بیانیه هنری راهی است برای صحبت و بحث پیرامون اثر هنری که می‌تواند یک تابلو نقاشی باشد یا یک مجسمه یا عکس و یا هر هنر دیگری.
بیانیه در کجا به کار می رود؟
- گالری‌دارها، موزه‌دارها و افراد فعال در حوزه های هنری می‌توانند با استفاده از بیانیه به توصیفی از آثار دسترسی داشته باشند.
- در تهیه کاتالوگ و محتوای مطالب وبسایت ها و فضاهای مجازی دیگر بکار می‌رود و در تعیین میزان بازخورد مخاطبین تعیین‌کننده است.
- راه خوبی برای معرفی هنرمند به عمومِ خریداران می‌باشد. آنها هر چه بیشتردربارۀ کار هنرمند بدانند، بیشتر نسبت به آنچه که انجام داده علاقه‌مند می‌شوند و شانس فروش اثر به مراتب بیشتر می‌شود.
- منبع غنی اطلاعات برای منتقدین هنری، خبرنگاران، و گزارشگران است.
- می تواند به عنوان پیش‌زمینه‌ای برای نمایشگاه‌ها یا پروژه‌های بعدی بکار رود.
- در صورت اقدام به ادامه تحصیل در دانشگاه های خارجی هنگام پذیرش، دریافت بورسیه دانشگاه‌ها، فاندها و گرنت‌ها، تعیین سمت مدرس و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- در نوشتن یک پروپوزال (طرح پیشنهادی) برای یک نمایشگاه یا پروژه مفید است و اغلب در هنگام درخواست تأمین بودجه مورد استفاده و نیاز قرار می‌گیرد.
- برای زمانیکه شخصی می‌خواهد دربارۀ زندگینامۀ هنرمند برنامه و یا بروشور و یا احیانا کتاب و فیلم تهیه کند مفید است.
چگونه بیانیه بنویسیم؟
هر بیانیه هنری که نوشته می‌شود کاملا منحصر به فرد است و قابل استفاده برای دیگری نیست و حتی بهترین نویسندگان هم نمی‌توانند به روشنی آنچه بر شما هنگام تولید این مجموعه گذشته است را به درستی و دقت ذهن هنرمند به رشته‌ی تحریر درآوردند.
از طرفی هنرمندان غالبا به روشنی آگاه نیستند که دقیقا پیش و هنگام تولید اثر چه بر آنها گذشته و انگیزه و موضوع در بیشتر موارد برای آنها به طور کامل روشن و واضح نیست. همین امر حتی سبب می شود که سوژه‌های خلاقانه برای تولید یک مجموعه پر از معما و رمز و راز باشند و اصولا برای همین است که از دیدن آن لذت می‌بریم. اما از طرفی مجموعه آثار هنری بدون توضیح بیانیه سوال‌های بی‌جواب و اما و اگرهای زیادی را برای بیننده و حتی خود هنرمند باقی می‌گذارد. اما پرسش های درست در اوایل مراحل تولید اثر منجر به آگاهی و وضح ذهنی بیشتر هنرمند می.شوند. اینکه چرا این اثر را می سازم؟ هدفم چیست؟ و سوالاتی از این دست. حتی در بعضی مواقع با پیشرفت پروژه و یادگیری بیشتر دلایل و اهداف هنرمند به کلی عوض می‌شود. نوشتن یک بیانیه موفق منجر به تمرکز بیشتر هنرمند می‌شود که خود نیز راحت‌تر بتواند آثار خوب را از آثار تاثیرگذار و مهمتر تشخیص دهد و جدا کند. آثاری که بیانگر اصل ماجرا هستند.
از این رو غالبا توصیه می شود که در ابتدا یا پس از خلق چند اثر اول فرآیند بیانیه نویسی آغاز شود. روشهای زیر می توانند به هنرمند کمک کنند:
از خود سوالات چه، چگونه و چرا بپرسد نظیر:
- چه چیزی الهام بخش من بوده است؟
- چرا این پروژه را انتخاب کرده‌ام؟
- چشم‌انداز من دربارۀ این کار چیست؟
- کارهای فعلی من چقدر مرتبط به پروژه های قبلی است که انجام داده‌ام؟
- تحت تأثیر آثار کدام هنرمندان بوده‌ام و کدام بخش از آثارم از آثار هنرمندان دیگر تأثیر گرفته است؟
- داشتن تکنیک خاص در کارها چقدر اهمیت دارد؟
- داستان پشت این آثار چیست؟
- سعی می کنم چه چیزی را در آثارم بیان کنم؟
یکی از راه‌هایی که در پاسخ به این سوالات کمک می کند اینست که هنرمند در حین کار کردن افکار خود را مشاهده و رصد کند. هرگاه که احساس می کند کلمات مناسبی در ذهن دارد از آنها یادداشت برداری کند و یا صدای خود را حین تکرار این افکار ضبط کند. سپس دوباره به آنها گوش داده و نت بردارد. برای نوشتن بیانیه بایستی صبور بود و به مرور اطلاعات را تکمیل و ویرایش نمود.
در محله‌ی بعد یادداشت ها را بایستی دسته بندی و مرتب کرد و ارتباط بین آنها را مشخص نمود و سپس شروع به نوشتن نمود.
ساختار بیانیه
متن بایستی متشکل از دو تا سه پاراگراف کوتاه بوده به زبان اول شخص نوشته شود و نهایتا از ۵۰۰ تا ۷۰۰ کلمه تجاوز نکند چون مخاطبین را خسته خواهد کرد. در تحقیقی از مسئولین موزه ها نشان داده شده است که در نهایت تنها ۵ تا ۱۰ ثانیه وقت برای مطالعه بیانیه ها صرف می شود که معادل تنها دو پاراگراف کوچک است بنابراین انتخاب مطلب و محتوا بسیار مهم است.
در پاراگراف اول کلی تر و در پاراگراف های بعدی با جزئیات بیشتری توضیح داده می‌شوند. و در نهایت بایستی با استفاده از یک ویرایشگر از درستی املا و گرامر متن خود اطمینان حاصل نمود. معمولا در پاراگراف نخست ایده و یا مفاهیم الهام بخش معرفی می شوند و کمی درباره فرآیند، روش‌ها، مواد و ابزار تولیدی توضیح داده می شود.
در پاراگراف بعدی روی هدف بیانیه تمرکز می شود یعنی توصیف پروژه ای که هنرمند در حال خلق و توصیف است.
نکته های مهم هنگام ویرایش متن
- مخاطب خود را بشناسید و استیتمنت را به زبانى بنویسید که براى هر کسى که آن را می‌خواند مفهوم باشد. نه خیلی صنعتی و آکادمیک و سنگین و نه خیلی عامیانه و پیش افتاده بنویسید. استیتمنتی موثر است که مخاطب را جذب اثر هنرى شما کند و باعث برقرارى ارتباط مخاطب با اثر هنرى شما بشود، مهم نیست که چقدر آن مخاطبین با هنر آشنایى دارند. آن را مانند مقدمه‌ای بر یک کتاب براى کسانى بنویسید که اثر شما را دیده و مى‌خواهند بیشتر راجع به آن بدانند نه براى کسانى که از قبل با شما و هنرتان آشنا هستند و همه چیز را در مورد کار شما مى‌دانند.
- سعی کنید نوشته شما هم به اندازه هنر تجسمی‌تان در ذهن مخاطب تصویر و تخیل ایجاد کند. از صفات و قیدهای توصیفی زیاد استفاده کنید.
- شفافیت و پیوستگی متن را رعایت کنید و مراقب باشید که جملاتتان یکدیگر را نقض نکنند.
- خلاصه و ساده و بی‌پیرایه بنویسید و به آن جنبه شخصى بیشترى بدهید. آن را از زبان خودتان و با ضمیر اول شخص بنویسید نه با ضمیر سوم شخص و آن را از دیدگاه خاص خودتان بیان کنید و در عین حال دقت کنید که به مخاطبین دیکته نکنید که چگونه اثر شما را باید ببینند و درک کنند.
- از ارائه‌ى نظرات ارزیابانه اشخاص دیگر مانند گالرى‌داران، منتقدین، مجموعه‌داران یا نمایشگاه‌گردان ها درباره اثر هنرى خودتان بپرهیزید. اینها مربوط به بخش نقدها، معرفى، بیوگرافى یا رزومه شماست. از مقایسه کردن خود با دیگر هنرمندان در استیتمنت‌تان خوددارى کنید.
- اگر داستانى براى چگونگى شکل‌گیرى ایده هنری‌تان دارید و این داستان کوتاه است، لازم است آن را بیان کنید اما بیوگرافی ننویسید. داستان پردازی نکنید و در بیانیه درس ندهید. از مفاهیم انتزاعی استفاده ننموده و به هیچ عنوان خودستایی نکنید.
- قبل از اینکه استیتمنت خود را منتشر کنید بازخورد آنرا بسنجید. اثر هنرى و استیتمنت خود را به افراد مختلف متخصص و غیر متخصص نشان دهید و نظر آنها را بپرسید.