هنر برای همه
عکس به عنوان اثر هنری
بابک حقی
عکاس و مدرس عکاسی هنری
عکس به عنوان اثر هنری دارای مشخصات و اطلاعاتی است که با آن شناخته شده و به نوعی شناسنامه آن اثر است. پس از سال‌ها بحث در مورد اینکه عکاسی یکی از هنرهای زیبا است یا نه، دکتر اس. دی. جوهار موسس اتحادیه عکاسی فاین آرت عکس به عنوان اثر هنری را بدین شکل تعریف کرد: «خلق تصاویری برای برانگیختن احساسات فرد، با روندی عکاسانه که در آن ذهن و تخیل به صورت آزادانه بکار گرفته شده است.» عکس هنری بصورت کلی بایستی نوعی ایده، حس و یا الهام خاص را منتقل کند. اغلب مخاطبان ایرانی هنر با نقاشی و مجسمه به عنوان اثر هنری مواجه بوده اند لذا شناخت کمتری نسبت به عکس دارند با این حال چند سالی است عکس در گالری‌ها و موزه ها حضور پر رنگ تری نسبت به گذشته دارد. زمانی که عکاس تصمیم می‌گیرد که اثر خود را در نمایشگاه برای فروش عرضه کند بایستی ابتدا نسبت به چند مشخصه مهم تصمیم گیری کند.
- اثر در چه ابعادی قرار است چاپ شود. مسلما انتخاب ابعاد مناسب برای چاپ یک عکس در تاثیر گذاری آن و برقراری ارتباط با بیننده تاثیر مهمی دارد. بعضی از عکس‌ها در ابعاد بزرگ و بعضی در ابعاد کوچکتر مناسب‌تر هستند.
- انتخاب نوع کاغذی که عکس روی آن چاپ می‌شود. در حال حاضر کاغذ های مختلفی در بازار موجود است که با کیفیت‌ها و بافت‌های مختلف عرضه می‌شوند و مسلما انتخاب کاغذهای مرغوب‌تر باعث ماندگاری و کیفیت بهتر اثر می‌شوند. پس یکی از مهمترین مشخصه‌هایی که در کاتالوگ و همچنین معرفی اثر عکاسی قید می‌شود نوع کاغذی است که عکس روی آن چاپ شده است.
- تعداد ادیشن (نسخه) عکس اغلب یکی از حساس‌ترین مواردی است که یک هنرمندِ عکاس حرفه‌ای باید به دقت توجه کند. تعداد نسخه‌ای که هنرمند تصمیم می‌گیرد از اثر خود چاپ کند بسیار مهم است و به نوعی تعهد هنرمند در قبال اثری است که خلق و امضا کرده است. بنابراین زمانی که اثر را امضا می‌کند به چندمین نسخه از کل را در زیر امضایش قید می‌کند. خریدار اثر هنری باید از نسخه‌ی اثر خریداری شده خود اطمینان داشته باشد. متاسفانه گاهی اتفاق افتاده که هنرمندِ عکاس به اشتباه نسخه‌ای مشابه نسخه ای که قبلا فروخته شده امضا کرده و به فروش گذاشته است. این اتفاق چه سهو و چه عمد لطمه‌ی جبران ناپذیری به اعتماد خریداران و اعتبار او در فضای حرفه ای هنر خواهد زد. بنابراین باید تعداد نسخه‌ها شفاف باشد و هنرمند یا مدیر برنامه او اشراف کامل به تعداد نسخه‌های فروخته شده از اثر و نسخه‌های باقیمانده و ابعاد آنها داشته باشد. معمولا یکی از فاکتورهای قیمت گذاری آثار هم بر اساس تعداد نسخ انجام می‌گیرد و قیمت نسخه‌های بالاتر بیشتر از نسخه‌های نخستین است که معمولا خود هنرمند یا با مشورت گالری دار و… آن را تعیین می‌کنند. گاه هنرمندان یک یا دو نسخه با نام «نسخه هنرمند» یا «آرتیست پروف» (Artist Proof) به اختصار AP نیز برای آثار خود در نظر می‌گیرند که نسخه در اختیار هنرمند است و هنرمند مختار است آن ها را در ابعاد و قیمت و متریال دلخواه خود عرضه کند. بنابراین حتما باید علاوه بر ابعاد و نوع کاغذ چاپ، تعداد نسخه‌ها در کاتالوگ و محل درج مشخصات عکس قید شود.
- نحوه ارائه اثر یکی از مهمترین ارکان نمایش آثار است و خیلی از مواقع ارائه غیرحرفه ای و نامناسب یک اثر باعث تضعیف ارزش هنریِ آن می‌شود.
- ارزش گذاری و قیمت اثر نیز نکته‌ی مهمی است که عواملی در آن اثر گذارند. سابقه هنری هنرمند، نوع و کیفیت متریال، انتشار آثار در کتاب یا نشریات معتبر هنری، حضور مستمر در نمایشگاه‌ها (انفرادی و گروهی)، شرکت در رویدادهای معتبر بین المللی همچون آرت فرها، بینال‌ها، حراجی‌ها، فستیوال‌ها و … از دیگر عوامل مهم در تعیین قیمت اثر هنری هستند.